Тананинг гипотермияси- бу одамнинг умумий ҳолати, совуқ унинг бутун тана юзасига таъсир қилади ва тана ҳарорати 35 дан пастга тушади. Гипотермия ва музлаш ўхшаш тушунчалардир, аммо баъзи фарқлар билан. Бундан келиб чиқадики, совуқ муҳитда бўлганлиги сабабли гипотермиядан ташқари, сунъий равишда келиб чиқадиган умумий ва маҳаллий характердаги тиббий гипотермия ҳам мавжуд. Гипотермия белгилари 3 даража гипотермия билан тавсифланади.

1 даража гипотермия (енгил даража) - тананинг тана ҳарорати 32-34 гача тушади, бу тана ҳароратида тери оқариб, ғозлар ("ғозлар") билан қоплана бошлайди, титроқ пайдо бўлади, бу билан тана иссиқлик йўқотилишини сақлашга ҳаракат қилади. Бундан ташқари, одам нутқ аппарати тушкунлигини бошдан кечира бошлайди – гапириш қийинлашади. Қон босими одатда нормаль диапазонда қолади ёки бироз кўтарилади. Ушбу босқичда тананинг 1-2 даража музлаш жараёни мумкин.

2 даражали гипотермия (ўрта даража) – тананинг тана ҳарорати 32-29 гача тушади, тери кўк рангга айлана бошлайди, юрак уриши дақиқада 50 мартагача секинлашади, нафас олиш тизимининг фаолияти сусаяди-нафас олиш камдан-кам ва саёз бўлади. Қон айланишининг пасайиши туфайли барча тизимлар ва органлар керакли миқдордаги кислородни олмайдилар, одамда уйқучанлик кучаяди. Ушбу босқичда одамнинг ухлаб қолишига йўл қўймаслик жуда муҳим, чунки ухлаш вақтида тананинг энергия ишлаб чиқариши сезиларли даражада камаяди, бу эса тана ҳароратининг янада тезроқ пасайишига олиб келиши ва ҳатто ўлимга олиб келиши мумкин. Одатда, тананинг гипотермиясининг 2-даражаси тананинг 1-4 даража музлаши билан тавсифланади.

3 даражали гипотермия (оғир даража) - тананинг тана ҳарорати 29 ва ундан пастроққа тушади. Юрак тезлиги дақиқада 36 мартагача камаяди, кислород очлиги намоён бўлади, қон босими пасаяди, одам тез-тез ҳушини йўқотади ёки чуқур комага тушади. Тери мавимси (кўкимтир) рангга айланади, юз ва оёқ-қўллар шишади. Кўпинча танада конвульциялар пайдо бўлади, қусиш пайдо бўлади. Шошилинч ёрдам бўлмаса, жабрланувчи тезда ўлиши мумкин. Кўпгина ҳолларда, тананинг гипотермиясининг 3-даражаси 4-даражали жабрланувчининг музлаши билан тавсифланади.

 Тананинг гипотермияси сабаблари

Тананинг гипотермиясининг сабаблари қуйидагилар бўлиши мумкин: Кўпинча бу муз тушганда одам совуқ сувга тушганда содир бўлади. Гипотермиянинг яна бир кенг тарқалган сабаби-одамда минус ёки минималь ортиқча атроф-муҳит ҳароратида керакли миқдордаги кийимнинг етишмаслиги. Шуни ҳам таъкидлаш жоизки, юқори намлик ва кучли шамол организм томонидан иссиқлик йўқотиш тезлигини оширади.

Совуқ мавсумда одамга етарли миқдордаги кийим ҳам тананинг гипотермиясига ёрдам беради. Бу ерда шуни ҳам таъкидлаш керакки, табиий матолар иссиқликни яхшироқ ушлаб туради – табиий жун, мўйна ва пахта, лекин синтетик аналоглар нафақат танани совуқдан ҳимоя қилиш билан ёмонроқ курашади, балки музлаш хавфини ҳам ошириши мумкин. Гап шундаки, синтетик матолар яхши "нафас олмайди", шунинг учун организм томонидан ҳосил бўлган намлик буғланадиган жой йўқ ва у организм томонидан иссиқликнинг тез йўқолишига ҳисса қўша бошлайди. Бундан ташқари, қаттиқ поябзал ёки ингичка поябзал таглиги (1 см дан кам) ҳам оёқларнинг гипотермиясининг кенг тарқалган сабабидир. Эсингизда бўлсин, поябзал ёки кийим бироз каттароқ бўлса, уларнинг остида илиқ ҳаво қатлами бор, бу тана ва совуқ ўртасида қўшимча "девор" дир. Ва унутмангки, қаттиқ поябзал оёқларнинг шишишини ривожланишига ёрдам беради ва барча оқибатларга олиб келади.

 Гипотермия учун биринчи ёрдам

Гипотермия билан ёрдам тўғри кўрсатилиши керак, акс ҳолда жабрланувчининг аҳволи фақат оғирлашиши мумкин. Бирор кишини иситаётганда сиз битта қоидани эслаб қолишингиз керак-аста-секин исинишингиз керак! Совуқдан кейин дарҳол иссиқ душга тушиб қололмайсиз ёки қўлларингизни музликдан иссиқ сув оқими остига қўйишингиз мумкин эмас. Совуқдан иссиқгача ҳароратнинг кескин пасайиши капиллярларнинг шикастланишига олиб келади, бу ички қон кетиш ва бошқа хавфли асоратларни келтириб чиқариши мумкин.

 Гипотермия асорати

Енгил гипотермия. Совуқлар, ринит, енгил безовталик, "совуқ аллергия"нинг шаклланиши асосан маҳаллий тери тошмаси билан;

Ўртача гипотермия. Ўткир респиратор касалликлар, шу жумладан грипп, томоқ оғриғи. Ларингит ва фарингитдан нафас олиш тизими билан боғлиқ муаммолар. Биринчи, баъзан иккинчи даражали маҳаллий музлаш. Баъзи сурункали касалликларнинг кучайиши – қандли диабет, артрит, бронхиал астма ва бошқалар.;

Қаттиқ гипотермия. Маҳаллий совуқ 2-3 даража, вақти-вақти билан 4 даража. Юрак-қон томир тизимининг патологиялари, жиддий бронхопулмонер касалликлар (пневмония, синусит, трахеит, обструктив бронхит ва бошқалар.). Қувиқ, буйракларнинг яллиғланиш жараёнлари, миянинг кичик ва сегментал касалликлари. Барча сурункали касалликларнинг кучайиши;

Гипотермияни олдини олиш чоралари

Чанқоғингизни қор, муз ёки совуқ сув билан қондирманг;

 - Совуқда чекманг-тамаки қон айланишини бузади;

- Кўп миқдорда спиртли ичимликлар ичманг-маст бўлганда, одам музлашнинг дастлабки белгиларини кўра олмайди;

 - Совуқда шляпа, шарф ва қўлқопсиз кўчага чиқманг, тананинг очиқ жойларини махсус крем билан ёғлаш ортиқча бўлмайди;

- Кенг кийим кийинг-қаттиқ кийимлар қон айланишини ёмонлаштиради, сиз шундай кийинишингиз керакки, кийим қатламлари орасида доимо иссиқликни мукаммал ушлаб турадиган ҳаво қатлами бўлади. Устки кийим сув ўтказмайдиган бўлиши керак;

- Агар танангизнинг бир қисми аллақачон музлаб қолган бўлса, ҳар қандай ҳолатда ҳам унинг яна музлашига йўл қўйманг;

- Оёқ-қўлларингиз музлатилганлигини ҳис қилиш, дарҳол ҳар қандай илиқ хонага киринг (дўкон, дорихона ва бошқалар.);

- Ҳар доим шамолдан яширинг – унинг бевосита таъсири музлашни тезлаштиради;

- Қаттиқ поябзал, шунингдек, ифлос пайпоқ кийишдан сақланинг, айниқса оёқларингиз доимо терлаб турса;

- Совуққа чиқишдан олдин, яхши овқатланинг-овқат танани энергия билан бойитади;

- Совуқда металл тақинчоқларни (занжирлар, узуклар, сирғалар) тақманг;

- Совуқда нам сочлар билан чиқманг;

- Агар сизни узоқ юриш кутаётган бўлса, унда қўлқоп ва пайпоқнинг ўрнини босувчи жуфтликни, шунингдек, иссиқ чой термосини олиб келинг;

- Дўстингизнинг ёрдамидан фойдаланинг-унинг терисида қайд этилган ўзгаришларни кузатиб боринг, шунда дўстингиз юзингизни кузатиб боради;

- Ҳеч қандай ҳолатда кўчада музлатилган оёқ-қўлларингиздан поябзалингизни ечманг – агар оёқларингиз шишиб кетса, уларга поябзал тортиб бўлмайди;

- Совуқда юрганингиздан сўнг, танангизнинг бирон бир қисми совуқ емаганлигига (музламаганлигига) ишонч ҳосил қилинг.